Gezinszorg vreest voor wachtlijsten

Duizenden Vlaamse gezinnen zullen vanaf 2026 moeilijker toegang krijgen tot gezinszorg. Dat blijkt uit de concrete uitwerking van een besparing van 30 miljoen euro die de Vlaamse Regering al in september aankondigde, maar waarvan de sector pas afgelopen vrijdag meer details ontving. Vooral de forse daling van het aantal beschikbare zorguren baart grote zorgen: “Met deze maatregelen zullen wachtlijsten onvermijdelijk worden, en dat treft in de eerste plaats de meest kwetsbare cliënten.”

Minder zorguren, meer nood

Gezinszorg is voor zo’n 160.000 Vlamingen – voornamelijk ouderen, personen met een handicap, mensen met een psychische kwetsbaarheid en jonge gezinnen in de kraamperiode – een cruciale vorm van ondersteuning. Het zijn vaak cliënten die zonder deze hulp niet langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Toch moet de sector volgend jaar functioneren met aanzienlijk minder middelen.

Op een totaalbudget van ongeveer 1 miljard euro wordt 30 miljoen geschrapt, goed voor een besparing van 3%. Ter vergelijking: woonzorgcentra moeten ook 30 miljoen besparen, maar dat vertegenwoordigt 1,07% van hun totale budget van 2,8 miljard euro.

De besparing treft de diensten voor gezinszorg op drie manieren:

• de voorziene groei van zorguren in 2026 (1%) wordt geschrapt

• het aantal gelijkgestelde uren – zoals teamoverleg en syndicale tijd – wordt verlaagd

• het totale urencontingent wordt verminderd met ruim 1 miljoen uren. Voor een deel gaat het om uren die niet effectief werden benut (o.a. door personeelsgebrek). Volgens Zorggezind verdwijnen door deze ingreep echter ongeveer 500.000 effectieve zorguren.

“De vraag stijgt, maar de zorg krimpt”

De timing kon nauwelijks slechter zijn. Vlaanderen vergrijst snel, waardoor de vraag naar thuisondersteuning elk jaar toeneemt. Tot nu toe slaagden diensten voor gezinszorg erin om nieuwe cliënten relatief vlot te bedienen, ondanks een krappe arbeidsmarkt. Maar met het wegvallen van zoveel uren vrezen ze dat het systeem kraakt.

“Wie vandaag belt omdat zijn partner zich niet meer zelfstandig kan wassen, omdat een ouder na een operatie tijdelijk hulp nodig heeft, of omdat een gezin met een zorgkind de draagkracht verliest, krijgt meestal binnen redelijke termijn hulp,” zegt een coördinator van een lokale dienst. “Volgend jaar zal dat simpelweg niet meer lukken.”

Voor cliënten kan dat grote gevolgen hebben:

• Ouderen zullen sneller afhankelijk worden van familie, of noodgedwongen verhuizen naar een woonzorgcentrum.

• Mensen met een beperking verliezen stukjes zelfstandigheid die ze net met veel moeite hadden opgebouwd.

• Jonge ouders die kraamzorg nodig hebben, krijgen minder ondersteuning in één van de meest kwetsbare periodes van hun leven.

Onzekerheid troef bij diensten voor gezinszorg

Alsof de impact nog niet zwaar genoeg is, blijft de sector voorlopig in het duister tasten. De maatregelen zijn nog steeds niet formeel bekrachtigd door de Vlaamse Regering. Veel diensten weten dus niet hoeveel uren ze volgend jaar precies mogen inzetten of hoe ze personeel moeten inplannen.

De enige houvast die ze momenteel hebben, zijn de simulaties van hun koepelorganisatie – voorlopige berekeningen die tot ingrijpende conclusies leiden. “We staan enkele weken voor het einde van het jaar, maar de 103 erkende diensten moeten nog altijd gokken hoe ze 2026 moeten organiseren,” klinkt het bij Zorggezind, de koepelorganisatie van de diensten voor gezinszorg in Vlaanderen.

Kwetsbare gezinnen dreigen de dupe te worden

De sector benadrukt dat besparingen op gezinszorg geen zuivere budgettaire ingreep zijn, maar rechtstreeks voelbaar worden in Vlaamse woonkamers. Wanneer zorguren verdwijnen, verdwijnen ook kansen op zelfstandigheid, veiligheid en kwaliteit van leven.

“Het is ironisch dat de regering in haar beleidsverklaring het belang van zorg op maat thuis onderstreept, terwijl deze besparing net het omgekeerde effect heeft,” aldus Zorggezind. “We vrezen dat vooral mensen die geen beroep kunnen doen op mantelzorg, en wie financieel of sociaal al kwetsbaar staat, als eerste op de wachtlijst belandt.”